Sibir Çıbanı
Butün memlekette telükelik, raatsızlıq uküm süre. Er kes raatsız, er kesnin yuregini nasıldır kederler, şubeler telçeleyler. Bu şube qorantalarğa soqulıp kirdi, apaynen aqay, babanen evlat arasında keçti, aileler bozulıp başladılar. Raatsızlıq yeli ep şiddetlene.
Bir kun ocalar odasında bir ocanın çoq perişan alda oturğanını kordim, ozü imtian kağıtlarını qarıştıra, hayalı ise başqa yerlerde edi.
-Dostum, senin bir derdin barmı?-dep soradım. Sanki bo sözümni bekler kibi, kağıtlarnı masa ustüne taşladı, artına yaslandı ve acınıqlı davuşnen:
-Peşime tüştiler, Bektore,-dedi.
Bir şey söylemedim, zaten, bunın içün ne söylemek mumkün? Amma qonuşam, bir şeyler aytmaq kerek.
-Eminsinmi? Ne vaqıttan berli taqip etilesin?
-Elbette eminim,-dedi.-Uç kunden berli peşimdeler. Ne içün taqip eteler, menden ne isteyler? Söyle Bektore, ilim adamı olmaqtan ğayrı ne suçum bar menim?-sesi yukseldi.-İstegenleri kibi talebe yetiştirmeyim mi? Daa ne yapayım? Türkçi olğanım içün men qabaatlı degilim, boyle qabaat olmay, men onı bir zaman tanımam.
-Sakin ol, dostum,-dedim.-Qıçırma, birev eşitmesin.
-Sen aqlısın, Bektore, saqt olmaq kerek. Menim kimsem yoq, senin kibi bir dostum da olmasa, ne işlerim. Qardaşımnı Sibirge sürgün ettiler. Onın iç bir suçu, iç bir gunası yoq edi. Ne sebepten boyle yaptılar? Bir ilim adamı olğanı içünmi? Belki de olgendir. Menim de sonum eyi degil. İçimden duyam.
Bir kun mektepte kelgende dostumnın hasta olğanını söylediler. Barıp al-hatır soramaq lazim, amma qorqam, onın hastalığı pek qorqunçlı hastalıq- GPU peşine tüşken. Er alda barmağa qarar berdim. Meni şaşqın bir qiyafetle qarşıladı, sağlığı bir yoruq olsa da ozü afaqanlı, lafımız qavuşmay. İlim aqqında laqırdı etip başlağanda qapı açılıp, içeri guzel bir rus qadını kirdi. Gur siya saçları omuzlarına töküle edi. Ozü çoq guzel, faqat baqışları suvuq edi. Yigirmi beş yaşında olğan bu qadın ğayet serbest qonuşa, arqadaşımnen araları yaqın korüne, bizge çay qaynatmaq içün aşhanege ketken arada sual nazarınen dostuma baqtım.
-Emşire,-dedi.-Zornen musallat ettiler başıma.
Ebet, GPUnın yapıp olamaycaq işi yoq edi. Çaynı içer-içmez qalqtım.
Dostum meni qapığace ozğarmaq maqsadınen artımdan kele edi, bir arada qulağıma egilerek:
-Bu bir casustır,-dep fısıldadı.- Diqqatlı ol. Bilsen, ne qadar qorqam.
Aradan aylar keçkenine baqmadan, arqadaşım, mektepke qaytmadı. bir kun mektepke kelgenimnen arqadaşlar meni bir kenarğa çekip, bu turkmen alimnin ağır hasta ekenini söylediler. Onın en yaqın dostu men olğanımnı bile ediler ki, bunı mana aytmalarında bir mana bar edi. Bar, barıp, onıbiz içün de ziyaret et, dediler. Kettim, arqadaşım kerçekten de ağır hasta edi, tosat-tosat ağızından qan aqa. Meni korgeninen sönük kozleri parıldadı. Araretle elimni sıqtı, kozyaşları çıbırdı.
Ateş kibi yanğan ellerini avuçlarım içinde tutıp, teselli bermege tırıştım. Başını yastıq uzerinde sağğa-solğa salladı:
-Bu işnin sonunda qurtulış yoq,-umütsiz kozlerini yumdı, sonra,-sibirskaya yazva,-dedi.- Sibir Çıbanı... Anlaysınmı? Zeerlendim. Bu qadınnın elinen zeerlediler meni. Yavaş yavaş duydurmadan yaptılar.
Anlayım. bu adam GPUnın qurbanlarından biri edi, onın rejiminde ne ilim adamının, ne de başqa meslek saibinin degeri bar edi.
Uç kunden son arqadaşımız keçindi. Diniy adetler yasaq etilgen olsa da, kuçük bir merasimnen komdik. Zavallı dostum, kuç-ğayreti çoşqan, buyük işlerge iqtidarı olğan vaqıtta ebediyetke ketti. Belki arağan raatlığını anda bular.
