Qıraathaneler-Osman Aqçoqraqlı

Qıraathaneler-Osman Aqçoqraqlı

...Şimdi bir de Bağçasaray qıraathanesini seyir idelim. Bu qıraathane bazı bir gençlerin gayretile pek az para ile bundan iki uç ay evelsi meydana kelmiş bir şeydir. Saqlı parası yoq, vaqufı yoq. Binaen aleyh(şunın içün) ucrelerinde kitap dahi yoq. kitap ve gazet tedarik itmek içün para lazım, albu ki, qıraathaneniñ maqsadı-meccanen(bedava) faide itmek. Para almaq yoq, ve para alındığı taqdirde bile, bizim ehaliniñ tabiatı ve adetine kore, hiç kimse para verip, çaysız, qavesiz ve tütünsiz bir yere kirip, saatlerce kitap ve gazet oquyamaz. Bu şiylere diqqat itmeli de, soñra Bağçasarayı tenkit itmeli. Bunuñle beraber bugunde Bağçasaray qıraathanesinde rusça ve türkçe Niva, Vozrojdenie, Asr-i Cedit, Servet funun jurnalları ve Terciman, Qazan Muhbiri, Fikir, Sabah, İqdam, Asır, Hayat, Rus, Russkiye vedomosti, Birjevıe vedomosti gazetlerini ve ucresinde bir qaç rus ve osmanlı muharrirlerin eserini kormek mumkündir. Ebet, bunlar qıraathane içün azdır. Lakin yavaş, yavaş her şey sırasına miner, kitap ve gazetler artar.

Şukür elhamdulillah, Bağçasaray ehalisi qıraathaneye rağbet ve muhabbet idup-kirip-çıqıyurlar. Oquyan da keliyur, oqumayan da keliyur, ve oqumaya bilenleri oqutup diñliyur. Añlamaya, bilmeye arzu ve haves olduğı korüniyur.Ve bazı maarifperver efendiler hep kitaplar bahşış ve hediye itmekteler ve daha idecekleri malümdır. Oyle ya, bir adamın kendisine luzümsiz kitapları bir-iki kapikke satmaqtan cemaat faidesine olan qıraathaneye vaquf itmekten daha guzel şiy olurmu? Qıraathane ne lisan ve ne de fen saylamaz, hert türlü tillerde:hind, qıtay ve yaponca kitap veren olur ise, qabul ider. Kunü kelir onıñ da ehli(bilicisi) bulunır, oqur. Her halda bizim umidimiz yucedir. Qıraathanemiz Avropa usulına tamamen kiremedi ise de, lakin İstanbul qıraathanelerini çoq keçmiştir. Ama orada şimdilik qave, çay satılıyur imiş. Vaqtı keldikte, ona da çare bulunır.icap iderse (kerekli olır ise) qaldırılır ve yaki qave ve çay içün qıraathane yanında bir şube-i mahsuse açılır.

Yuqarıda söyledigimiz qaideye tatbiqan(uygulayaraq) biz Qırımlılar, her ne qadar Avrupa biçimi palto kiyer isek de, lakin belimize şarq adetince uçqur bağlamaqtan ayrılmadığımız kibi, qıraathane ve saire bir hususlarımızın dahi qave cezbesinde bağlamasında taacip olunacaq bir şey yoqtur, zani ideriz.


Terciman,-1906, Fevral 24,
(Arab Urufatında)