İzmit, Çibörek Destanı, Türkiye Yeşilay Cemiyeti Yüksek Şura Üyesi,Nihat Durak

ÇİBÖREK DESTANI

Ataydan kalgan aşlar, etli maylı kamıraş
Köbetemen,katlama,lakşa cantık tataraş
Sarıburma, kalakay,uğmaç kavurma börek
Tabakbörek irimşik,yada mingen çibörek
Oğuzbörek kıygaşa en baştada çibörek
Biz bularman öskenmiz başka bir aş ne kerek
Aşkanada hazırla endi nayman kömürnü
Sofra benzi ser yerge üstüne sal konanı
Un su tuznu karıştır ölçülü bas kamurnu
Yımşaklığı bolsun tap kulak memesi dayın
Yumruktayın kes yuvarla al endi oklavanı
Yapışmasın dep unla tögerek aç herbirin
Bol soğanlı kıymanı toltur bir yarısına
Cep üstüne yarısın yarımaydan ettirip
Çevre çetin bastır kes coyun kazan içinde
Kaynap turgan mayına sal bir setten akırtın
Şır şır etip şırıldap pişe başlar çibörek
Bir ekiyip köptürüp kaynat biraz üyrülsün
Şarrr etkende en sonu mına pişti çibörek
Parmakların canmasın maşaman tut çek çıkar
Üy savutnun içine sal tögerek konağa
Kim otursa adlında körünmesin üyümden
Sorpasını şıpırtıp eki üyüp bir katla
Cılk cılk aşay bir çatal bıçak kullanma
Birin çalma birin cut birin katla hazır tut
Tirkelsin artlarından bolsun kadam afiyet
Onbeş cigirmiden sonra açıla başlar iştahın
Kırka yaklaşgandan son köpirir karakursak
Bundan artık aşarsan belki cemlersin yarın
Ne zarar bolaken şo biraz fazla kaşırsan
Zaten şehit sayıla kim ölse çiborekten
Yarlıkanır günahın makbul bolur orazan
Çekmesin dep sıkıntı Kırımlılar uçmakta
Huriler taşıy eken bol çiborek adlına
Çiborekten kim össe hastalık ne eken bilmez
Ülser, kanser, tansiyon, taşıkardiden ölmez
Büyük bir doktor aytkan tansiyonlu bir kartka
Babay başka çare yok, çiborek kerek sağa
Miden bozulsa balam, fasulyaman kabaktan
Zeytinmaylı aşlardan prasa ıspanaktan
Saruvun kuyse kadam bamyadan kerevizden
Karnabahar havuçtan patlıcandan biberden
Başın avursa yada kelse avur bir sancı
Dakikasında keser çiborektir ilacı
Bolsa eğer sofrada azganaçık çiborek
Her bir derkte devadır başka ilaç ne kerek
Tez düzelsin zavallı ber çiborek loksaga
Sağlam bolsun müçesi kırkı tolgan balaga
Biraz kuyruk savurttur biraz da çiborek ber
Bir yaşında balanı kes sütten kızım yeter
Başka bir aş tüşünme çiborek bir kaç tane
Tez össün dep torunga çiborek berse nine
Tezden yensin düşmanı askerlerge çiborek
Caş kelinge çiborek caş kiyevge çiborek
Canga can kata diyler aruv bolsa çiborek
Rahat yuklana diyler kursak tolsa çiborek
Otar köyde Kırımda bir çiborek aşarsan
Artındanda kötersen tosta konman yazmanı
Çölde atlar carışsa, caşlar küreş tutsalar
Dare ursa dokuznu çalınsa hoş geldiniz
Hanın sofra havası tolu borlu aktaban
Ağır hava kaytarma beyim odaman çoban
Ant Etkenmenden son atımnın başı aylansa
Türkelleri betine tutsak Türklük kurtulsa
Celpiriy körsen kökte Türk birliği bayrağın
Yaşar endi yetti dep kaz mezarcı toprağım
Çiborek mi aşadık çok şükür Rabbimizge
Savluk külkü neşeni köp körme tanrım bizge
Sen bizlerge er vakit bunday aşav kısmet et
Hasretlerge acıda sağınganını kavuştur
Düşmanga kün kösterme kardaşını tez körüştür
Bizni ayırma Rabbim yurttan hem çiborekten
Kısmetimizi kesme bir vakit mübarekten.

Not: Kırım Bahçesaray ile Akmescit arasındaki Duvanköy’den Ayşe Ebenay(köyün ebesi) Sülalesinden İzmitli Nihat Durak

Aqtaban-Qırım Tatar Halq Yırı

Aqtaban

Ay,Aqtaban, Aqtaban,
Men atımnı maqtamam.
Men atımnı maqtay bolsam,
Ornı keçmey toqtamam.

Şu qarşıda korüngen,
Ali-baynıñ evleri.
At başından balabandır,
At çapqannıñ yuregi.

Cuvurup ta çıktı cüyrukler,
Eñ adlında Camavlı.
Camavlıdan fayda yoq,
Aqtabanım damalı.

At aylanır, aylanır,
Qazığına baylanır.
Or qapısını keçken soñ,
Anda yigit saylanır.

Cavun cavsa,qar cavsa,
Col cağalar Aqtaban.
Qay babañ seniñ at çaptırğan,
Al şıbırtqıñnı sür saban.

Qaraqurtta uç yol bar,
Orğa-qırğa ketecek.
Koyuñizde barm(ı) eken,
Aqtabanğa yetecek.

Ay ,Şalaşım (Variant 2)-Qırım Tatar Halq Yırı

Ay ,Şalaşım (Variant 2)


Ay, şalaşım, şalaşım,şalaşım,
Kulge pışken qalaşım.
Sen şalaşqa kelgende,kelgende
Tay soyarman,asabay.

Tatar aşı pışırıp,pışırıp,
May quyarman,asabay.
Uyım aldı şuqurşıq,şuqurşıq,
Şaytan qazğan,asabay

Ekevmızde bır boyda,bır boyda
Mevlam yazğan,asabay.
Ayd(ı) oynayıq,oynayıq,oynayıq,
Toy yasayıq,asabay.


Bız eşıkte,sız torde,sız torde,
Şıñlaşayıq, asabay.
Ay, şalaşım,şalaşım,şalaşım,
Kulge pışken qalaşım.

Ay, Çalaşım (Variant 1)-Qırım Tatar Halq Yırı

Ay, Çalaşım (Variant 1)

Ay,çalaşım,çalaşım,çalaşım.
Kulge pişken qalaçım.
Kel oynayıq,oynayıq,oynayıq.
Toy yasayıq,asabay.

Sen çalaşqa kelgende, kelgende,
Tay soyarman, asabay.
Qabaq burma pişirip,pişirip,
May qoyarman,asabay.

Sen çalaşqa kelgende,kelgende,
Tiz çökermen,asabay.
Taze otmek pişirip,
Bal qoyarman,asabay.

Uyüm aldı çuqurçıq,çuqurçıq.
Şeytan qazğan,asabay.
Ekevmizde bir boyda,bir boyda,
Mevlam yazğan,asabay.

Ağlama Kelin-Qırım Tatar Halq Yırı

Ağlama Kelin


Kelin qınası ezildi,
Yaş yengeler tizildi.
Balam menden uzüldi.
Ağlama,kelin,ağlama,
Başıña da çember bağlama.

Kelin gider naz ile,
Ayağınen toz ile.
Bir yiğit sözü ilen,
Başıña da çember bağlama

Qara sığır boynuzın,
Qayırmañız,yengeler.
Tınç oluñız,yengeler.
Ağlama, kelin,ağlama,
Başıña da çember bağlama.

Acımolla Qurtmolla-Qırım Tatar Halq Yırı

Acımolla Qurtmolla


Ay,ay ! Men Qırımnı dolaştım, çoq kişiden soraştım,
Noğaylarnın adların eşitken soñ toqtaldım,
Eñ begengen adımnı aytayım da sizlerge,

Acımolla, Qurtmolla,
Acımolla,Qurtmolla.

Ay,ay ! Aşık boldım bu adqa, aşamadım men botqa,
Bu eşitken adımnı iç te unutalmadım,
Endi bilmem qateyim, aş ta tüşti hatrime,

Acımolla,Qurtmolla,
Acımolla,Qurtmolla.

Ay,ay ! İsteseniz sizlerge daa-daa yırlayım,
Noğaylarnın adların sırlap-sırlap aytayım,
En guzelin içinden salyayım da alayım,

Acımolla,Qurtmolla,
Acımolla,Qurtmolla.

Ay,ay ! Bormambette,Tırmambet,Qalmambette, Calmambet.
Abzaitte,Menzait,,Kurseitte,Benseit,
Şerfedin de,Keşfedin,Acıbolat ta,Salavat,

Acımolla,Qurtmolla,
Acımolla,Qurtmolla.

Ay,ay !Oğluñız bolsa adını Acımolla qoyarsız,
Seitmollanı siz oğa arqadaş dep salırsız,
Kerek bolsa bondayın adlar sizge tabarmani

Acımolla,Qurtmolla,
Acımolla,Qurtmolla.
Ay,ay ! Qızıñız bolsa adını Cumaziye qoyarsız,
Qurtşerfeni siz oğa arkadaş dep salırsız,
Kerek bolsa bondayın adlar sizge tabarman,

Acımolla,Qurtmolla,
Acımolla,Qurtmolla.

Yureklerde inqiraz-Eskender Fazıl

Yureklerde inqiraz-Eskender Fazıl

Halqımıznıñ yureginde inqiraz,
Aqiqatnı kimse etmez itiraz.
Layıqmızmı boyle müşkül allarğa,
Ne yamanlıq yaptı millet Allağa?

Tünevinki çoq sayğılı ağalar
Bir-birine bugun qıyış baqalar
Söndi işanç, umüt arzu, safdillik-
Ustün çıqtı carislik ve caillik.

Mertebeli olmağa kim istedi?
Kim çuqurğa halq işini itedi?
Kim yarattı boyle mudhiş muitni?
Angi ana doğurdı bu "yigitni"?

Ecdatlarnıñ şan-şureti taptaldı,
Vatan içün mucadele toqtaldı;
Birligimiz parçalandı-tarqaldı,
Zillet kene yureklerni tırnadı!

Kim ki etse oz halqına aramlıq,-
Kozlerine ille çöker qaranlıq.
Boyle zatta yoqtır namus, diyanet,-
Millet oña ille deycek biñ lanet!


Yanvar 7,1998 s.

Amma baq ya...-Eskender Fazıl

Amma baq ya...-Eskender Fazıl

Taqdirimiz qara ile yazılğan:
Qayda barsañ- Tatar halqı saçılğan.
Amma baq ya, Tatar oğlu dünyada
Urf-adetin, qıyafetin coymağan.
Vatanından sürgün oldı, hor oldı,
Açlıq çekti, olüm ile kureşti,
Amma baq ya, Tatar oğlu aqlıca
Maqsadına-muradına irişti.
Biñ bir türlü sınavlarğa dayandı,
Ezietler qazanında qaynadı,
Amma baq ya, eñ deşetli zamanda
Tatar oğlu "Qaytarmağa" oynadı.
Çeşit türlü diyarlarda yaşadı,
Çeşit türlü millet aşlarına alıştı,
Amma baq ya, Tatar oğlu evinde
Qalaqayın, çiberegin aşadı.
Taşnı sıqsa, onıñ suvun çıqarır,
Topraq tutsa, saf altınğa çevirir,
Em sen baq ya, oz tilinde söylense,
Taş yurekni yımşatır ve iritir.
Ebet, Tatar- Tatar olıp qalacaq,
Eger buña yureginen yanaşsa,
Amma baq ya, ne de guzel olacaq
Qırımtatar Qırımında yaşasa!


1990 s. Nü-York

Qırım Qartları-Mammet Beşikçi

Qırım Qartları-Mammet Beşikçi

Qartlar keteler namazğa,
Siya qalpaq başlarında.
Qaytıp gurbetlikten
Altmış-yetmiş yaşlarında.

Kozleri qurumasa da yaştan,
Gurbetlikni attılar baştan.
Olar kene çalışalar,
Ev quralar yañı baştan.

Şu qartlar umütsiz yaşamadı,
Olar raat otmek aşamadı.
Elli-altmış yıl horlansa da,
İç birisi vatanını unutmadı.

Balalıqta sürgün etildiler,
Qartayıp qaytıp keldiler.
Er birisi oz yurtnı-koyuni
Kozyaş ile barıp kordiler.

Kene de Qırım qartları
Şukür etip yaşaylar.
Çekken horluqlarınıñ
Boten olğanına şaşaylar.

Nesilimiz Çoqlaşsın!-Said Ablatifov(80 yaşında)

Nesilimiz Çoqlaşsın!-Said Ablatifov

Selam saña, guzel Qırım,
Biz Vatanğa qaytamız,
Koy, kasaba, şeerlerde
Ev-meskenler quramız.

Ana-Vatan, qabul eyle,
Bizler saña qaytamız.
Ev meskenler qurğan soñra
Yurt dualar yapamız.

Bu Vatanda tınçlıq olsun,
Cenkler iç de olmasın.
Toy üstüne toy olsun,
Nesilimiz çoqlaşsıñ.

Qızlarımız pek guzeldir,
Yanaqları nar kibi.
Boy-postları pek kelişken,
Dudaqları bal kibi.

Yaşlarımız evlensinler,
Kafirlerge qoşulmasın.
Qızlarımız pek mulayim,
Yaşlar kozlerin açsın.

Nişan, toyda bazı qızlar
Pek çoq altın soraylar.
Altını az boydaqlarnı
Maruşkeler avlaylar.

Yaşlarımız tapışsalar,
Toy-dügünler yapsalar,
Baylıq ise yahşı şey-
Bir oluşıp tapsalar.

Aydıñız, urmetli dostlar,
Çirkinlikni taşlayıq.
Maqsadımız pek eyidir,
Yaşlarnı qavuştırayıq.

Nişan bermek pek yahşıdır,
Qararından çıqmasa.
Kelişikli urf-adetler
Kelecekke aşlansa.

Eyilikler ola bersin,
Kemlikler iç olmasın.
Milletimiz Vatanında
Tatlı-muabbet yaşasın.

Yalı boyu-çöl tarafı,
Orta yolaq qarışsın.
Tatlı Noğay çoqlaşsın,
Milleti Qırım olsun!

Qurman Rayonı, Amurskoye koyu.

Ey, Yaradan!-Mammet Beşikçi

Ey, Yaradan!-Mammet Beşikçi

Qırım adlı bir gulistan
Bizge miras dedelerden.
Biñ yıl evel olgenlerden
İsbat eyle, ey, Yaradan.

İster edim Yaradandan;
Gayıp etsin bu dunyadan.
Halq aqqına el uzatqannı,
Doğdurmasın anasından.

Qaçıp kelgen andan-mından
Qırım iñley bıralqıdan.
Hırsız, qazaq, afyondan,-
Qurtar bizni, ey, Yaradan.

Sargoş olıp yer yalağan,
Domuz kibi bulğalanğan,
Alem masqaralarından,-
Azat eyle, ey, Yaradan.

Edebini aşqar etken,
Er koşede teke kutken,
Zemane hınzırlardan,-
Azat eyle, ey, Yaradan.

Acayip Adet-Sanie Murat qızı Nurmambetova

Acayip Adet-Sanie Murat qızı Nurmambetova

Qurban bayram kelmesini
Quvançnen bekler musulman zat.
Tañda bayram namazını
Aşıqır yapmağa yaş ve qart.

Temiz vucut ve qalipnen
Adaq etken-qurban çala.
Bala-çağa coşqunlıqnen
Qartlarnıñ elini ala.

Türlü yemek pişirilip,
Sofralar donatıla.
Azbar, evler aqlanılıp,
Haneler ilvanlana.

Ne de acayip adet,
Boyle bayramlar etmek.
Yoqsullarğa, qartlarğa
Er daim yardım etmek.

Ulu Babay-Abibulla Odabaş

Ulu Babay-Abibulla Odabaş

İsmail Gasprinskiyge

Her kes kele, oynap kele, yaşay edi
Yak Qırımnıñ bol bahtlı şeñ bağrında,
Yalan dünya cennetleri yasay edi-
Qart tatarın satıp çıqqan yurtlarında.

Suvı kevser, topraqları altın tolğan,
Perilernen meleklerge duraq olğan
Bu cennette tek tatarlar ağlay edi,
Keñ bir soluq alacaq yer tapmay edi.

Tatar koptan unutqandı eski bahtın,
Bu cennetniñ ortasında qurğan tahtın,
Ağızın cumğan tarihı hiç sormay edi,
O şindi tek bir yutum suv oylay edi.

Oy, Tatarnıñ qararğandı her bir yağı,
Kormey edi o ay, yıldız, kun yarığı,
Onıñ kokün boz bulutlar qaplay edi,
Ondan doğru , haq yolları saqlay edi.

Birden-birge yaşındayın bir aq yıldız,
Qara kokniñ bir yaqıdan şavle saçtı,
Qaranlıqnı şay tarqattı, saldı yaldız...
Tatar kordi, başın tiklep, kozün açtı!

Bu aq yıldız sen ediñ, sen kosterdiñ
Tatarlıqqa coyğan doğru tüzgün yolun,
Her goñulde şindi seniñ sevgiñ yaşay,
Ey sayğılı Gaspıralı, buyük babay!..

Sen olsen de, bizge şindi adıñ aça,
Haq kuneşli bilgi yurtu, nurlu saray,
Bilgisizlik, qaranlıqlar ondan qaça,
Ey sayğılı ,ey sevgili, Ulu Babay!

1918 sene

Ana tilinde laf etmegen analarğa-Çerkez Ali

Ana tilinde laf etmegen analarğa-Çerkez Ali

Analar, analar, qıymetli analar,
Bizlerni dünyağa ketirgen analar!
Evladçün kerekse ateşte yanalar,
Kerekse yavruçün can bergen analar.

Bir ana bizlerin '' Boje-moy'' dep tapmay,
''Allahım ,sen qurtar'' dep tapa evladın.
Bebeyim, sabiyim, dep seve, oplay.
Çoq imdatlar soray o Qadir mevladan.

Ayneni yırlap ostürdiñ balañnı,
Ne içün laf etmeysin şimdi oz tiliñde?
Ne içün aşalap oz tuvğan anañnı.
Qopayıp yuresin sen doğmuş iliñde?

Yoqsa bazardan-bazarğa qatnap,
Soy-sopnı tanımaz bir ''hayin'' olduñmı?
Yoqsa sen milletni ustünden taptap,
Pek kibbar, insafsız ''bir caniy'' olduñmı?

Buruñnı koterme, Ana ol, gururlan,
Vatanğa sadıq ol, sadıq ol tiliñe!
Sadıqlıqnen er işte yeñersiñ, inan,
Sadıqlıqnen alırsıñ Yurtnı eliñe!

Men bilem, sen doğdıñ yabancı diyarda,
Mektep yoq, oca yoq oz ana tiliñde.
Er işte ogeyday qaldıñ bir kenarda,
Ya bugun ne sustıñ oz tuvğan İliñde?

Analar, analar, qıymetli analar,
Milletni arttırğan, elbette Sizlersiz!
Evladlar sizlerden terbiye alalar,
Osken soñ ya ne içün tilsiz qalalar?

Tiliñni coymaq-milletni red etmektir,
Bunı siz anlaysız çoq nefretke tolıp.
Milletni coymaq da dünyadan ketmektir,
Keliñiz, yaşayıq saf bir millet olıp!

Aqmescit, 1999

Soñki Adım-Eskender Fazıl

Soñki Adım-Eskender Fazıl

Ulu Vatan cenkinde elak olğan şair Irğat Qadırnıñ hatiresine

...O yıllar,
o yıllar çıqmaycaq
añımdan.
O qanlı kunlerge
besleyim nefret.
Qorqunçlı bir tüşday
saqlana hatrimde
balalıq çağımdan
qalğan bir suret:
Olümniñ pancası-
granata parçası
askerni vahşiyce
ayaqtan yıqqan,
yiğitniñ boynundan
ve qaburğasından
tamçılap-çıbırıp
aqmaqta al qan...
Yaralı ayağı
süyrele topraqta,
Araret yuregin
şevqatsız yaqa...
Zavallı umütnen
koz tikken çoqraqqa-
bullür suv şırıldap
capçıqtan aqa...
On adım,
beş adım,
bir adım qaldı
şifalı,
ayatiy suvğa...
Aygidi bir yutum,
bir tamçı suv yutsa,
belki o kene de
yılışır aldğa...
Lakin o añladı
eceli yetkenin-
sevgi ve gururnen
etrafqa baqtı...
Ayatqa toymağan
bu insan - qaraman
olümge nefretnen
soñ adım attı.

Yemin-Eskender Fazıl

Yemin-Eskender Fazıl

Omürümde bir kere söylesem yalan,
Başıma qarğışlar yağsın;
Zorluqqa baş egip, qıdırsam aman,
Ağızımdan qara qan aqsın.
Eger men dostumnıñ hatrini yıqsam,
Menimçün al tañlar atmasın.
Eger de doğrulıq yolundan qaytsam,
Qart anam adımnı añmasın.

Sevgim ve arzum-Eskender Fazıl

Sevgim ve Arzum

Bulutsız temiz ve tınç kokni sevem,
Qocaman dağları, qırlarnı sevem,
Sevem men boranda, sellerde qalmağa,
İstiqbal oğrunda seferde olmağa.

Deñizniñ ezgili yırını sevem,
Kuneşniñ altın tel nurını sevem,
Sevem men emekdar insanlar aqqında
Şiirler yazmağa yañı kun tañında.

Men tuvğan ulkemni yurekten sevem,
Sınañız ateşte:yansam da-sönmem!
Vatanım tek desin: '' Ey, oğlum, aldğa! ''
Azırım er işte men bulunmağa.

Tañ atsa-ufuqlar ağarıp başlay.
Geceler qaranlıq perdesin taşlay.
Ah, ne ola daima şu kuneş kulse,-
Bizim halqımızğa seadet kelse.

Miras-Eskender Fazıl

Miras-Eskender Fazıl

Em uzaq, em yaqın, keñ ve tar yollarda
Qısmetim bar eken, yurdim.
Accınıñ, tatlınıñ devamlı yıllarda
Cefasın, sefasın sürdim.
Qapımnıñ ogünden başlandı bu yollar,
Er biri yır kibi guzel.
İnsanlar taqdiri, tanışlar ve dostlar-
Otur, yaz destan ya gazel.
Yollarım şeer ve koylerden, çöllerden,
Dağlardan, qoşlardan keçti,-
Er yerde tanış ve yaqın tillerde
Söyleştim-sınavdan keçtim.
Dostlarnen yaşadım-çalıştım, eglendim,-
Çoq şeyni añladım, bildim.
Faydalı yerini nesilge qaldırdım,
Digerin omrümden sildim.


1984 s.

Son Söz-Cemil Kermençikli

Son Söz-Cemil Kermençikli

Ben Tatarım. Eñ kuçücik bir şiye ben koz yummam,
Kuçük bile olsa, yardımı duşmanımdan ummam.
Doğrulığa, yahşılığa er vaqıt boyun eger,
Lakin aqsızlığa asla, asla, asla boysunmam.

Ecdadımın kesik sözü qılıçtan keskin edi,
Aqiqata qarşı o bir qozudan miskin edi.
O, bir aqsızlığı qızsa, açuvlansa, kopürse,
Onı durdumaqçün ancaq, aqiqat dizgin edi.

Onıñ otkür davuşından titredi butün cian,
Atı kişnerse, qopardı sanki qiyamet, tuman.
O, bir kere askerine ''Qon !'' dep buyruğı virse,
Qarşısına çıqqan duşman savrulırdı toz-duman.

Dünyanıñ er koşesinde vardı uç-beş ulkesi,
İç birinde yoqdı atta aqsızlığın kolgesi.
Mahküm milletlerin aqqına da urmet iderdi,
Onıñ paytahtı degildi mahküm millet celkesi.

Ben o Tatarın oğluyım , keri almaz sözüni,
Aqiqata doğru bir kere çevirse yuzüni.
Ben isterim damarında Tatar qanı dolaşan
Yigir varse, söylesin doğru, yummasın kozüni.

Ey, Tatarı seven, acıyan vicdanlar qorqmayıñ!
Haber, cebrlere baqıp , çalışmaqtan bıkmayıñ!
Buyük Tatarlığa virdigiñiz buyük andları
Namusıñız uzre virdigiñizi unutmayıñ!

Boyle iftira, botenler degil yalıñız size,
Size, bize, dinimize em de milletimize.
Oyle emiş-demişleri qara yuzlüler derler,
Söyleyecek çıqsın meydane, söylesin koz-koze.

Tatar, niçün baş ustüñde dalğalanmay kok sancaq,
Niçün uç-beş haine sen oluyırsıñ oyuncaq?
Yoqsa, ala kerametmi bekliyursıñ onlardan,,
Yoqsa, ala kemigiñe dayanmadımı pıçaq?

Tatar! Ur, yıq, urul, yıqıl ! Devir, devril, kene qalq!
Yaşat, yaşat! Oldir, qalqtır! Ne ister, söylesin halq.
Yukselmek degilmi arzuñ? Niçün yukselmiyursıñ?
Eger yukselmek isterseñ, yere degil, koke baq!

Ben soñ sözümi söyleyim, darılacaq darılsın!
Aqiqata qarşı bir degil ,biñ hatir qırılsın.
Qanı bozuq, qalbi çürük, yuzu qara babamm olsa,
Çıqsın Tatar dünyasından, ceenneme yıqılsın!


Aqmescit, 23.05.1917

Satma Saqın!-Usein Şamil Toqtargazı

Satma Saqın!-Usein Şamil Toqtargazı

Qırımı koren er kim suqlanıp der: Ya Qırım!!!
Dünya ustünde Qırım-hazinedir, definedir!

Baq, nedir bizim bu yer, kimm korerse, o sever,
Episi şoyle medh ider: '' Hazinedir! Definedir! ''

Qırımı sevmeliyiz, hederini kormeliyiz,
Qadrini bilmeliyiz, hazinedir o , hazinedir!

Çıqmış elden çoq yeri, satmayıq şimden geri,
Qırımın bahri, yeri hazinedir, definedir!

Satma saqın ! Ecnebiy olmasın mulk sahibi,
Qırımın bir dağ dibi hazinedir, definedir!

Satma saqı toprağı, suv veren koz çoqrağı,
Ormannıñ bir yaprağı hazinedir, definedir!

Satma saqınbir koyu, oñmazsıñ omür boyu,
Qırımın hava suyu hazinedir, definedir!

Satma saqın tarlayı, ger severseñ Mevlayı,
Asradığı boğdayı hazinedir, definedir!

Satma saqın bağçayı, bitirirsiñ aqçayı,
Bağçanıñ eñ az payı hazinedir, definedir!

Satma saqın çayırı şer iderseñ hayırı,
Qırımın dağ, bayırı hazinedir, definedir!

Satma saqın bir qarış yeriñi olma sarğuş,
Yer ile korülen iş hazinedir, definedir!

Satma saqın guzelim, ahırım ve evvelim,
Der Qırım: ''Dağım, çölüm hazinedir,definedir! ''

Bitmeden elde aşı, bilmeyip qartı-yaşı,
Qırımın dağı-taşı hazinedir-definedir!!!

P.S. Çocuqlar! Babaylar ''topraq altındır!''-diyurlar. Onun qadrini bilmeyip de,ecnebilere satar isek, halımız ne olur! Albu ki, bence, topraq altın degil, anadır! Anasını satan, elbet de berhudar olmaz, degilmi? Oyle ise ,babaylardan qalmış topraqlarımızın qadrini bilmeliyiz!-Muellifniñ qaydı.

Tuvğan Til-Bekir Çoban-zade

Tuvğan Til-Bekir Çoban-zade

Seni men Qırımda, Qazanda taptım,
Curegim qaynağan, taşqanda taptım...

Cat elde muğayıp, açınıp curgende,
Umütim, hayalım şay tüşip curgende,

Moynuña sarıldım, dertimni aytıp,
Bir guzel sözüñmen ozüme qaytıp...

Cırlarıñ bolmasa, maneñ bolmasa,
''Curt'' degen sözüñmen curek tolmasa,

Ah, nasıl curermen gurbet yaqlarda,
Tanışsız, bilişsiz yat soqaqlarda?..

Bilmiymen-türükmi, Tatarmı adıñ,
Bek yaman tatlısıñ, Tañrıdan tadıñ.

Türük de,tatar da seniñ sözleriñ,
Ekisi eki çift muñlu kozleriñ...

Viyana ogünde, Qazaq içinde
Barabar cırladıq Hindlerde, Çinde...

Añlasın bir seni , duşman da süyer,
Bir canıq sözüñmen curegi iyer...

İstiymen ozüñni er yaqta kormek,
Er yerde inciñden destanlar ormek...

Quşlarğa, qaşqırğa uyretsem seni,
Sen bolsañ oksüzniñ koñülden süygeni.

Camige, mihrapqa, sarayğa kirseñ,
Deñizler, çöllerniñ çetine erseñ...

Seniñmen duşmanğa yarlıqlar yazsam,
Qaruvlı sözüñmen koñlüni qazsam...

Qabrimde melekler sorğu sorasa,
Azrail tilimni biñ kere torasa,-

''Oz tuvğan tilimde ayt mağa! '' dermen,
Oz tuvğan tilimde cırlap olermen...

Koñlümni qayğılar kemirip turğanda,
Halqımnı tınışsız yıldızı urğanda,

Tuvğan til,-başqası aqlıma kelmiy,
Bir buyuk sırımsıñ, duşmanlar bilmiy...

1918, 1 iyün
Budapest

Vatanım-Nuzet Umer

Vatanım-Nuzet Umer

Tañ atqanda
Çıqtım çölge,
Belim sardı kögetleri-
Ana yurtum,
Tuvğan yerim,
Ber öpeyim elleriñ!

Bardım deñiz yalısına,
Esti salqın yelçikleri-
Ana yurtum,
Tuvğan yerim,
Ber öpeyim elleriñ!

A-Petrge alıp bardı
Küneşniñ altın telleri-
Ana yurtum,
Tuvğan yerim,
Ber öpeyim elleriñ!

Batır-Nuzet Umer

Batır-Nuzet Umer

Köterem eki terek
Bir özüm.
İnanmasañ kelip baq-
Çın sözüm.

Oñ avuçım içinde
Ceviz bar.
Sol avuçım içinde
Ceviz bar.

Oñ cevizniñ içinde-
Bir terek.
Sol cevizniñ içinde-
Bir terek.

Eki terek oturtsam
Bağçada-
Ceviz de olur,
Aqça da!

Amet ve Kiramet-Nuzet Umer

Amet ve Kiramet-Nuzet Umer

Soqaq boyu kele Amet,
Yolda yata kök kiramet.
Şaşa Amet,
Toqtay Amet,
''Qaydan tüşti bu kiramet!
Boyle şeyler ola siyrek,
O tılsımlı olsa kerek!''

Soqaq boyu kete Amet,
Çantasında kök kiramet.

Hucur bır tüş
Köre Amet,
Ete bitası vasiyet:

''Aytqan sözüm saña qanun-
Biñ parçağa böl tapqanıñ.
Biñ balağa berir qısmet
Yolda tapılğan kiramet''

''Ebet !-sıçrap turdı Amet,-
Kimgedir bağışla qısmet.
Em tap, em kes,
Tarqat yolğa-
Amma da oğradım alğa...
Meni körip külsin ballar.
Parmaqnen körsetsin olar-
Ana kele-deli Amet,
Yolda tapqan kök kiramet!

Biñ bir kere kelse qısmet,
Özüm çekerim qasevet''.

Yastığın köterdi Amet,
Baqsa-yoq olğan kiramet...

Sefername-Edip Efendi (XVII asır)

Sefername-Edip Efendi

Yigit qolunda qamçı bar, '' Men!'' degenge ceza bar.
Ey, oğlanlar, toplaşıñ, tezden bizge sefer bar.

Alaşalar nallansın, oq-yayları maylansın,
Eger agaç baqılıp, qavurmalar qaynalsın.

Al qılıçlı asqıdan, çek qayraqnı yuzune,
Qılıçıñ eger aq bolsa, qara tüşmez kozüñe.

Eki tırşav, bir arqan asıñız eger qaşına,
Qızıl meşin nazarlıq taqıñız atnıñ başına.

Seferlik atnı semirtme, dönen bolsa arımaz,
Semiz atıñ yol almaz, barğandan soñ yaramaz.

Çekmeniñni tartıp kiy, qalpağıñnı basıp kiy,
Yolda yoqtır anayıñ, keregiñni baqıp cıy.

Keldi emir saraydan, çıqtıq yolga Mamaydan,
Duamnı aldım anaydan, oqlarımnı babaydan.

Tal terektir mamaylar, yav yurektir mamaylar,
Erdel aşıp sefer bar elal etiñ anaylar.

Egerlendi çal torı, başı yıldız qaşqadır,
Han qolunda yigit kop , Mamay begi başqadır.

Yetmiş çora yanında, at oynatıp çıqtılar,
Yetmiş ana yetmiş tas suv septirip çıqtılar.

Dua etip anayım, çıdamadı bayıldı,
Yetmiş atnıñ tozanı tuman bolıp cayıldı...

Toplaş boldı bizlerge Gazı Kermen çölünde,
Qızıl yavluq, qara qamçı cumlemizniñ elinde.

Tattan keldi odaman, Kefe tübü qaraman,
Barın, Arğın, Qart Qıpçaq cumlesinden qocaman.

Davul-zurna, toy-bayram, yedi kunde toplaştıq,
Yetmiş qurban çaldırıp, cav yolların oylaştıq.

Yedi biñ oğlan bir bolıp, atnı suvdan teptirdik,
Yedi saat bir tınış Aq Cılğada keçirdik...

Erdel şeeri aq şeer, qocamandır camisi,
Bu şeerde qatıştı bizge Bogdan töresi.

Bogdan bayar zor bayar, ediyesi qırqlama:
Qırq aygırman, qırq buğa, cumlesi ep saylama.

Han çadırı qaşına quruldı bayar çadırı,
Sıylavnına qoydılar sıylamacı batırnı.

Adil Geray Bogdanman keñeştiler tañğaceq,
Qopay lehli panınıñ qopaylığın alğanceq.

Qara quşlar ileri, eki qolda Aq quşlar,
At nallanır, qayraq oynar, ağartılır qılıçlar.

Haber aldıq, yolumız bataq orman, aq tiken,
Bu seferge sav ketip, kimler sav qaytar eken?..

Bizler qıpçaq oğlumız, çamurğa batar çıqarmız,
Kuneş çıqsa qurutır, suv tapılsa çayqarmız.

Baş yazısın koz korer, yigit er şeyge koner,
Can qurtulsa selamet, ağuv accı em oter.

''Accı Geray-Qırım hanı, 1665-1670 senelerinde hanlıq tahtında bulundı.''

''Qara quşlar-Aq quşlar-qaravul ferikleri.''

Gazı Kermen-şimdiki Kahovka şeeri.

Tatlar-Qırımnıñ çöl rayonlarında yaşağan Qırımtatarlar yarımadanıñ dağ etekleri ve dağlıq rayonlarında yaşağan Qırımtatarlarnı boyle adlandıra ediler.

Barın, Arğın, Qart Qıpçaq-Qırımtatar qabileleriniñ adları.

Mamay-Qırımda koyniñ adı.

Erdel-şimdiki Hmelnitsk vilayetindeki Kamenets-Podolsk şeeri.